Udar mózgu – czym jest oraz postępowanie rehabilitacyjnie z propozycją ćwiczeń w domu.

Udar mózgu jest chorobą neurologiczną i najczęstszą przyczyną niepełnosprawności. Często stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje go, jako „zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a niekiedy również uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24h lub prowadzą wcześniej do śmierci i nie mają przyczyny innej niż naczyniowa”. Jest więc to zwężenie lub niedrożność naczynia lub naczyń krwionośnych w mózgu prowadząca do trwałej lub krótkotrwałej niepełnosprawności.

Jak dzielimy udar?

Istnieje udar niedokrwienny oraz udar krwiotoczny.
Pierwszy z nich zwany jest także zawałem mózgu. Wiąże się z zatrzymaniem przepływu krwi przez naczynia tętnicze zaopatrujące mózg w najważniejsze składniki odżywcze. Stanowi 80% przypadków wśród pacjentów, którzy trafiają na szpitalny oddział ratunkowy.

Udar krwiotoczny z kolei powstaje na skutek uszkodzenia naczyń krwionośnych, powodując wylew krwi do mózgu. Ma ciężki przebieg. Wykazuje gorsze rokowania i większe ograniczenia w leczeniu w porównaniu do udaru niedokrwiennego.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia udaru?

Udar mózgu jest chorobą cywilizacyjną. Do jego wystąpienia przyczynia się:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroby kardiologiczne,
• miażdżyca,
• cukrzyca,
• otyłość,
• wysoki cholesterol,
• zaburzenia czynności nerek,
• używki (palenie tytoniu, alkohol),
• siedzący i stresujący tryb życia,
• brak aktywności fizycznej.

Ryzyko jego wystąpienia zwiększają także wady wrodzone, jak kruchość naczyń czy tendencje do powstawania tętniaków.

Jakie są objawy udaru?

Do pierwszych objawów udaru należą zaburzenia symetrii twarzy (opadający kącik ust lub powieka po jednej stronie), zaburzenia mowy, siły mięśniowej (również po jednej stronie), widzenia oraz nagły i silny ból głowy.

Jak możemy pomóc osobie, u której podejrzewamy udar?

Musimy działać szybko – liczy się czas. Należy natychmiast wezwać ratowników medycznych, którzy przewiozą taką osobę na szpitalny oddział ratunkowy.
Rehabilitacja powinna rozpocząć się już w szpitalu oraz być kontynuowana po wypisaniu do domu. Pomaga ona ponownie nabyć umiejętności, które zostały utracone podczas uszkodzenia mózgu.

Z czym mierzymy się w procesie rehabilitacji?

Pacjenci, którzy przeszli udar, mogą zmagać się z:

• paraliżem lub problemami z kontrolą ruchu (kontrola motoryczna),
• paraliżem, utratą możliwości wykonywania dobrowolnych ruchów lub ich osłabienie, które zwykle dotyczy jednej strony ciała (zazwyczaj strony przeciwnej do części mózgu uszkodzonej udarem),
• problemami z połykaniem (dysfagia),
• utratą kontroli nad ruchami ciała, w tym problemem z postawą ciała, chodzeniem i równowagą (ataksja),
• utratą zdolności odczuwania dotyku, bólu, temperatury lub wyczuwania pozycji ciała,
• problemami z używaniem lub rozumieniem języka (afazja),
• problemami z myśleniem i pamięcią (anosognozja, apraksja),
• zaburzeniami emocjonalnymi (depresja poudarowa).

Odpowiednio przeprowadzona rehabilitacja pozwala jednak w wielu przypadkach znacznie poprawić funkcjonowanie pacjenta.

Jak wygląda rehabilitacja pacjenta po udarze mózgu?

Proces rehabilitacji powinien być dostosowany do upośledzonych funkcji pacjenta, jak np. osłabienie, brak koordynacji, problemy z chodzeniem, utrata czucia, problemy z chwytaniem przedmiotów w dłoni, utrata wzroku czy problemy z mówieniem lub rozumieniem.

Rehabilitacja uczy również nowych sposobów rekompensowania wszelkich pozostałych niepełnosprawności. Przykładowo, gdy ktoś potrzebuje nauczyć się kąpać i ubierać tylko jedną ręką lub skutecznie komunikować się za pomocą urządzeń wspomagających.

W przyspieszeniu rehabilitacji pomoże:

• duża intensywność rehabilitacji,
• wsparcie bliskich,
• chęć współpracy pacjenta z bliskimi i rehabilitantem,
• szybki termin rehabilitacji (im szybciej się zacznie, tym większa jej skuteczność)!

Plan rehabilitacji zmienia się wraz z procesem zdrowienia pacjenta. Zaangażowanych w niego jest zespół specjalistów, od lekarzy, pielęgniarek, terapeutów zajęciowych i zawodowych, przez pracowników socjalnych, aż po psychologów.

• Pacjent powinien po wypisaniu ze szpitala trafić do oddziału rehabilitacji stacjonarnej, gdzie w ciągu 2-3 tygodni bierze udział w intensywnym programie rehabilitacyjnym. Obejmuje on, co najmniej 3 godziny aktywnej terapii dziennie przez 5 lub 6 dni w tygodniu.
• W szpitalnym oddziale ambulatoryjnym pacjent pod opieką lekarzy i zespołu terapeutów bierze udział w skoordynowanych sesjach terapeutycznych. Trwają one po kilka godzin, średnio 3 razy w tygodniu. Po sesji pacjent wraca do domu.
• Rehabilitacja w domu może obejmować udział w intensywnej terapii przez kilka godzin w tygodniu lub mniej, w zależności od potrzeb. Programy rehabilitacji domowej często najlepiej nadają się do osób, które wymagają leczenia tylko przez jeden rodzaj terapeuty rehabilitacyjnego.

Podsumowanie

W Polsce fizjoprofilaktyka dopiero zaczyna się rozwijać. Niestety często osoby po udarach są zmuszone do czekania na fachową pomoc. Możemy, jako bliscy takiej osoby ją wesprzeć i pomóc jej się rehabilitować w warunkach domowych, stosując proste ćwiczenia usprawniające. Zachęcamy do ich poznania!